"2019" ปีแห่งการเกิด "อาชีพใหม่" ในยุคดิจิทัล

     ความก้าวหน้าทางเทคโนโลยี Mobile Internet ของประเทศไทย ที่เข้ามาสู่ยุค 4.5G อย่างเต็มตัว อีกทั้งสมาร์ทโฟนที่เริ่มมีความจุถึง 1 เทราไบต์ (Terabyte) เป็นครั้งแรก ไปจนถึงขีดความสามารถของการผลิตสื่อแบบ Realtime บน Facebook, YouTube, Twitch, Line, Instagram และ Social Media อื่น ๆ ที่มีปัญญาประดิษฐ์ (AI) และ Data Analytics ฝังอยู่ เพื่อการวิเคราะห์และบริหารจัดการกับพฤติกรรมผู้ใช้ กำลังจะเข้ามาพลิกสถานการณ์ในหลายอุตสาหกรรมและจะเกิดโอกาส, อาชีพ และตำแหน่งงานใหม่ ๆ มากมาย

(1) Gen Alpha, Gen Z และ Gen Y จะเป็นนักการตลาดแห่งทศวรรษใหม่
ผู้บริโภค Gen Alpha, Gen Z และ Gen Y ถือว่าเป็น Digital Natives และกำลังมีบทบาทในการเสพสื่อและผลิตสื่ออย่างแท้จริงในทุกที่ ทุกเวลา ด้วยการผลิตสื่อที่ Creative ขั้นสุดของพวกเขา ที่ไม่ได้อยู่ในกรอบความคิด หรือ ในตำรา MBA อย่างที่ Gen X เคยทำไว้เลยในอดีต โดยรูปแบบการทำการตลาดดั้งเดิมกำลังจะไร้ผล เพราะคนในรุ่น Gen X และ Babyboomers ที่ยังยึดติดอยู่ในกรอบเดิม ๆ จนไม่สามารถทำได้เท่าพวกเขา

Gen Alpha, Gen Z และ Gen Y กำลังสร้างสื่อที่มีเครือข่ายอันทรงพลังใน Community เฉพาะที่พวกเขาสนใจเป็นพิเศษ เช่น Community ที่ชอบเพลง Rap, เพลง Hip Hop และศิลปินในสาขาอื่น ๆ โดยในแต่ละ Community จะมีผู้เชี่ยวชาญในหลายรูปแบบที่กลายเป็นอาชีพใหม่ที่มีรายได้ เช่น ผู้ทรงอิทธิพล (Influencer), นักข่าวหรือนักวิพากษ์รูปแบบใหม่ ที่มีการทำ Reaction ที่ส่งต่อและแสดงความเห็นผ่าน Social Media ซึ่งเป็นไปตามที่นักอนาคตศาสตร์ (Futurist) ได้คาดการณ์ไว้ว่า Social Media จะสร้างอาชีพใหม่ ๆ ที่เราไม่เคยพบเห็นเมื่อ 10 ปีที่แล้วอย่างมากมาย เช่น Influencer, YouTuber, Celebrity, นักออกแบบ (Stylist), ผู้สื่อข่าวอิสระเฉพาะด้าน (ผ่านทาง Live Streaming), นักดนตรีและนักร้องอิสระ ไปจนถึงดาราและนักแสดงอายุน้อย ที่เกิดขึ้นด้วยความตั้งใจและไม่ตั้งใจ

จากผลการวิจัยหลายแห่งพบว่า ดนตรีถือเป็นส่วนหนึ่งของชีวิตของคนในรุ่น Gen Alpha, Gen Z และ Gen Y และจะฝังเป็นวัฒนธรรมที่แปลกใหม่ที่ไม่มีในรุ่นคน Gen X และ Babyboomers มาก่อน โดยพวกเขากำลังทิ้งห่างออกไปจากการสื่อสารการตลาดแบบดั้งเดิมที่เริ่มไร้ผล เพราะพวกเขาสามารถสร้างกระแสและสร้างสรรค์ผลิตผลงานออกสู่ตลาดได้เอง ด้วยเวลาอันรวดเร็ว พฤติกรรมผู้บริโภคที่เปลี่ยนแปลงไปบน Social Media ที่มีการผลิตสื่อจากผู้บริโภคตลอดเวลา จนจะทำให้เกิดอาชีพใหม่ ๆ มากมายในรูปแบบบริษัทวิจัยด้านการตลาดขนาดเล็ก แต่ชาญฉลาด ที่มีเครื่องมือและรูปแบบการติดตามพฤติกรรมผู้บริโภคแบบ Realtime ด้วย Social Tracking แบบนาทีต่อนาที ซึ่งจะทำให้เกิดตำแหน่งงานที่แปลกใหม่ด้านการตลาดจำนวนมากมายในทศวรรษนี้ และช่วงเวลาเดียวกันนี้เอง ที่เราจะพบกับการลาจากของนักการตลาดยุคเก่าเช่นกัน

(2) การเกิดของธนาคารรูปแบบใหม่แบบ Always On
หากคุณเป็นผู้บริหารระดับสูงในธนาคาร คุณคงไม่เชื่อแน่นอนว่า ธนาคารจะหายไปคล้ายที่ฟิล์มหายไป ซึ่งนักอนาคตศาสตร์ก็เชื่อว่ามนุษย์ยังคงทำธุรกรรมทางการเงิน (Banking) มากขึ้นเรื่อย ๆ แต่ก็ไม่จำเป็นต้องทำธุรกรรมผ่านธนาคารแบบดั้งเดิม (Bank) และเริ่มมีแนวโน้มแล้วว่า ในอนาคตอันใกล้ เราอาจจะไม่เดินไปทำธุรกรรมที่ตู้ ATM หรือ สาขาธนาคารอีกต่อไป

1-2 ปีที่ผ่านมา เริ่มมีสัญญาณบ่งบอกว่า กำลังจะมีผู้เล่นที่หน้าตาแปลกใหม่เข้ามาร่วมวงในอุตสาหกรรมการเงินการธนาคาร ด้วยการสร้างโอกาสที่ต่างออกไปจากธนาคารแบบดั้งเดิม จากการที่ผู้เล่นหน้าใหม่มองเห็นและเข้าใจคนรุ่น Gen Z ที่กำลังก้าวเข้ามามีบทบาทในทุกอุตสาหกรรม ซึ่งพวกเขาไม่ใช่ "เด็ก" อย่างที่เราเคยเข้าใจอีกต่อไป ธุรกิจค้าปลีกดูเหมือนกับจะมองเห็นโอกาสใหม่ ๆ จาก Gen Z ได้รวดเร็วกว่าธนาคาร ยกตัวอย่างเช่น Amazon ก้าวเข้ามาให้บริการทางการเงินแบบเนียน ๆ ถึงตัว Gen Z ผ่านบัญชี Amazon ของพ่อแม่พวกเขา อีกตัวอย่าง คือ บริษัท Social Finance, Inc. (SoFi) เป็นบริษัทออนไลน์ที่ให้บริการทางการเงินส่วนบุคคล มุ่งเน้นกลุ่ม Gen Z อีกทั้งยังมีการให้บริการที่ปรึกษาด้านการศึกษาและตำแหน่งงานที่ตอบโจทย์ลูกค้า Gen Z ซึ่งคาดว่า Gen Z จะมีกำลังซื้อที่สำคัญและมีบทบาทมากในการเปลี่ยนโครงสร้างตลาด New Economy ในอนาคตอันใกล้

บริษัทออนไลน์ที่ให้บริการทางการเงินส่วนบุคคลใหม่ ๆ สำหรับ Gen Z ที่ค่อย ๆ ปรากฏขึ้น ที่มีขีดความสามารถด้าน Data Analytics ที่สามารถวิเคราะห์ Credit Scoring ของลูกค้าแต่ละคนได้ดีกว่าธนาคารแบบดั้งเดิม อีกทั้งเทคโนโลยีบ่งบอกตัวบุคคลบนสมาร์ทโฟนด้วยใบหน้าและลายนิ้วมือกำลังทำให้พนักงานและสาขาธนาคารกำลังจะกลายเป็นซอฟต์แวร์ จนธนาคารในทศวรรษหน้าจะเป็นเพียง Application ที่อยู่บนสมาร์ทโฟนและอยู่บนคลาวด์ (Cloud) เท่านั้น ซึ่งจะทำให้เกิดตำแหน่งงานที่แปลกใหม่มากมาย ในคนรุ่น Gen Z ในธุรกิจการให้บริการด้านการเงินเฉพาะด้านแบบ Always On

(3) e-Sports จะสร้างอาชีพที่แปลกใหม่ใน Gen Alpha และ Gen Z เป็นจำนวนมาก
อุตสาหกรรม e-Sports กำลังเติบโตขึ้นอย่างรวดเร็วในประเทศไทย โดยแรกเริ่มนั้นมีการเติบโตในประเทศเกาหลีใต้ แต่ขณะนี้ได้แผ่ขยายความนิยมอย่างมากไปสู่ประเทศเพื่อนบ้านอย่างประเทศจีนในระดับที่ไม่เคยปรากฏมาก่อน โดยได้รับความนิยมสูงมากจนทำให้ขนาดตลาดได้ขยายใหญ่กว่าตลาด e-Sports ของสหรัฐอเมริกาแล้ว

นักวิจัยตลาด e-Sports อย่าง Newzoo กล่าวว่า ขณะนี้ครึ่งหนึ่งของตลาด e-Sports กำลังเติบโตอยู่ในประเทศแถบเอเชีย ซึ่งในปัจจุบันนี้ ตลาด e-Sports บนมือถือที่ใหญ่ที่สุดอยู่ในภูมิภาคเอเชียแปซิฟิก ซึ่งมีมูลค่า 27,500 ล้านเหรียญสหรัฐฯ ตัวอย่างเช่น Arena of Valor ที่มีผู้เล่นเป็นประจำกว่า 200 ล้านคนแล้วในประเทศจีนเพียงประเทศเดียว และ e-Sports กำลังก่อตัวในประเทศไทย และคาดว่าจะเป็นตลาดที่ใหญ่ขึ้นอย่างรวดเร็ว

ธุรกิจ e-Sports สามารถเข้าร่วมได้ ไม่ยกเว้นเพศ วัย และคนพิการ ซึ่งการเพิ่มขึ้นของผู้ใช้โทรศัพท์สมาร์ทโฟนยังสร้างนักกีฬา e-Sports ที่หลากหลาย ไม่ว่าจะเป็น ผู้สูงวัยหรือแม้กระทั่งคนพิการ โดย e-Sports กำลังจะได้รับการยอมรับในเวทีกีฬาระดับโอลิมปิก และกำลังเป็นโอกาสใหม่ของประเทศไทยที่ต้องปรับทัศนคติให้มอง e-Sports เป็นกีฬาเชิงนักคิดนักวางแผนและจะเป็นอุตสาหกรรมใหม่ที่ยิ่งใหญ่ใน 2 ถึง 5 ปีข้างหน้า 

e-Sports กำลังเติบโตขึ้นอย่างรวดเร็วทั่วโลก จนทำให้เกิดอาชีพแปลกใหม่จำนวนมากในระบบนิเวศของ e-Sports ไม่ว่าจะเป็น นักกีฬา e-Sports ระดับมืออาชีพ, นักพัฒนาซอฟท์แวร์เกม, ผู้จัดการแข่งขัน (Organizer), ผู้ให้ความเห็นและประเมิน (Game Caster) และผู้ประกาศและพากษ์เกมสด (Streamer) เป็นต้น และอุตสาหกรรม e-Sports จะถูกขับเคลื่อนด้วยผู้ชมจำนวนนับล้านคน

(4) โรงเรียนและมหาวิทยาลัยรูปแบบใหม่เพื่อ Gen Alpha
ความก้าวหน้าของเทคโนโลยีอย่างรวดเร็ว ทำให้บ้านหรือสถานที่พักผ่อนและบันเทิงต่าง ๆ จะกลายเป็นสถานที่ในการเรียนและการทำงานมากขึ้น เพราะเทคโนโลยี Mobile Internet, AI, Virtual Reality (VR) และ Augmented Reality (AR) จะทำให้มวลมนุษยชาติสามารถเรียนรู้, ทำงานและสร้างสรรค์สิ่งต่าง ๆ ไม่ว่าจะอยู่ที่ใดและเวลาใดก็ตาม

ในทศวรรษต่อจากนี้มีแนวโน้มที่คนรุ่น Gen Alpha จะไม่เรียนในมหาวิทยาลัยรูปแบบดั้งเดิม และจะไม่สามารถกำหนดวันเรียนจบรับปริญญาที่แน่นอน เพราะต้องเรียนรู้ตลอดชีวิตในการศึกษารูปแบบใหม่ที่แปลกไปมาก ซึ่งทักษะและความสามารถจะสำคัญกว่าปริญญาในที่สุด

รูปแบบการทำงานและอาชีพต่าง ๆ จะเปลี่ยนแปลงไปอย่างรวดเร็ว ดังนั้น โรงเรียนและมหาวิทยาลัยแบบดั้งเดิมจะถูกท้าทายจากสถาบันหรือบริษัทที่สามารถนำเสนอการให้บริการด้านการศึกษาแบบออนไลน์ที่มีความยืดหยุ่นสูง มีความทันสมัยด้านองค์ความรู้ใหม่ ๆ ตามความต้องการของผู้เรียน มีราคาค่าเรียนที่ถูกกว่า (หรือฟรี) และแน่นอน โรงเรียนและมหาวิทยาลัยแบบดั้งเดิมยังคงอยู่ แต่จำนวนอาจจะน้อยลงไปตามการพัฒนาของเทคโนโลยีและตามกาลเวลา โรงเรียนและมหาวิทยาลัยออนไลน์รูปแบบใหม่ จะทำให้เกิดตำแหน่งงานรูปแบบใหม่มากมาย เช่น ผู้เชี่ยวชาญเฉพาะด้านที่สอนระบบออนไลน์ (Facilitator), นักพัฒนาคอสแวร์, นักออกแบบเนื้อหาแนวใหม่, ผู้ผลิตสื่อ 3D และ Animation ด้วย VR/AR และผู้สร้างแรงบันดาลใจในการเรียนรู้ เป็นต้น

(5) ระบบเศรษฐกิจแบบแบ่งปัน (Sharing Economy) กำลังเป็นนโยบายระดับชาติเพื่อสร้างอาชีพใหม่
Gen Alpha และ Gen Z กำลังเติบโตมากับระบบเศรษฐกิจแบบแบ่งปัน (Sharing Economy) ซึ่งถือว่าเป็นระบบเศรษฐกิจใหม่ (New Economy) ที่กำลังสร้างตำแหน่งงานใหม่ ๆ ในระดับฐานรากเป็นจำนวนมาก และจะสร้างธุรกิจมูลค่าใหม่อันมหาศาลให้กับเศรษฐกิจของประเทศ สามารถลดความเหลื่อมล้ำของสังคมได้ ซึ่งระบบเศรษฐกิจใหม่ดังกล่าว เกิดจากที่ผู้คนสามารถเชื่อมต่อข้อมูลอันมหาศาลแบบ Realtime และเชื่อมต่อกับธุรกิจต่าง ๆ จากทั่วทุกมุมโลกด้วยสมาร์ทโฟน จนทำให้ผู้ให้บริการได้พบกับผู้บริโภคได้อย่างไร้รอยต่อ

เศรษฐกิจแบบแบ่งปัน ที่ดำเนินการบน Digital Platform ซึ่งเริ่มเข้ามาส่งผลกระทบต่อตลาดแบบดั้งเดิม ทำให้รูปแบบอุตสาหกรรมเปลี่ยนแปลงไป และทำให้มีการใช้ทรัพยากรได้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น โดยบริการที่รู้จักกันเป็นอย่างดีในเศรษฐกิจแบบแบ่งปันของไทย ก็คือ Grab ที่เป็นระบบการขับขี่รถยนต์ร่วมกัน (Ridesharing System) และ Airbnb ที่ให้บริการที่พัก อย่างไรก็ตาม เศรษฐกิจแบบแบ่งปันยังขยายไปสู่ในภาคส่วนการเงิน เครื่องมือเครื่องใช้ในบ้าน การลงทุน และงานประจำวันมากขึ้น

แต่ความท้าทายของระบบเศรษฐกิจแบบแบ่งปัน ก็คือ กฎระเบียบของรัฐบาลที่อุตสาหกรรมต่าง ๆ ต้องปฏิบัติตามกฎหมายที่ถูกบัญญัติในแบบดั้งเดิม ซึ่งถือเป็นปัญหาที่ท้าทายอย่างมาก โดยผลเสียที่เกิดจากการออกกฎหมายและกฎระเบียบที่รัดกุมมากเกินไปและไม่มีความยืดหยุ่น จะเป็นการขัดขวางการพัฒนาเศรษฐกิจใหม่ จนไม่ก่อให้เกิดประโยชน์ต่อการค้าขายรูปแบบใหม่เท่าที่ควร และยังเป็นการยับยั้งการเติบโตทางเศรษฐกิจใหม่อีกด้วย

โดยสรุป
เมื่อเทคโนโลยีก้าวหน้าด้วยอัตราเร่ง จึงทำให้รูปแบบการทำงานและอาชีพเกิดขึ้นใหม่มากมาย และเปลี่ยนแปลงไปอย่างรวดเร็ว ดังนั้น ระบบการศึกษาในปัจจุบันกำลังถูกท้าทายและจะกลายเป็นปัญหาใหญ่ในอนาคตอันใกล้ หากเราไม่เปลี่ยนรูปแบบการเรียนการสอน เพราะแนวทางและสิ่งที่เราสอนเด็ก ๆ ไม่สามารถทำให้พวกเขามีความสามารถทำงานร่วมกับเครื่องจักรแบบอัตโนมัติและ AI ได้ ยิ่งไปกว่านั้น สำหรับในหลายประเทศทั่วโลก (รวมทั้งประเทศไทย) ที่การเข้าถึงการศึกษายังถือว่ามีราคาแพง (สำหรับคนยากจนจำนวนมาก) และมาตรฐานการเรียนการสอนที่ไม่ทันโลก ก็อาจจะทำให้เกิดความเหลื่อมล้ำของคนในประเทศสูงขึ้นเรื่อย ๆ